Esad rejiminin 8 Aralık 2024’te yıkılması Suriye için bir dönüm noktası oldu ve 14 yılı aşkın süredir devam eden savaş sona erdi. Savaşın en derin sonuçlarından biri, siyasi baskı ve ekonomik istikrarsızlıktan kaçan binlerce Suriyeli akademisyenin yerinden edilmesi ve modern tarihin en büyük akademik diasporalarından birinin ortaya çıkması oldu. Rejimin çöküşüyle birlikte, sürgündeki bu akademisyenler Suriye’nin yeniden inşasında, özellikle de yükseköğretim sektörünün yeniden inşasında önemli bir rol oynama potansiyeline sahipler. Ancak bu akademisyenlerin Suriye’nin akademik ve kurumsal ortamına yeniden entegre olmaları, mali yükler, yasal engeller ve önceki rejime bağlı olanların kurumsal direnci gibi zorluklarla doludur.
Geri dönen akademisyenler için fırsatlar olmasına rağmen, birçoğu yeniden entegrasyonlarını engelleyen ciddi engellerle karşılaşmaktadır. Esad döneminin, mülklere el koyma ve 250.000 Avro’ya varan mali geri ödeme talepleri, ülkeyi terk edenleri cezalandıran politikaları hala yürürlükte ve bu da pek çok kişinin geri dönme cesaretini kırıyor. Dahası, yıllarca süren otoriter yönetim nedeniyle zayıflamış olan Suriye üniversiteleri, akademik yeniden entegrasyonu destekleyecek kaynaklardan, öğretim üyelerinden ve yönetim yapılarından yoksundur. Geri dönen akademisyenler, savaşın zorluklarına katlanan yerel akademisyenlerin şüpheciliğiyle karşılaşıyor ve bu da işbirliğini zorlaştıran bir bölünme oluşturuyor. Ayrıca güvenlik kaygıları, süregelen siyasi istikrarsızlık ve mali teşviklerin eksikliği, yurtdışında istikrarlı kariyerler kurmuş olan sürgündeki pek çok akademisyeni belirsiz ve yetersiz finansmanlı bir akademik ortama dönmekten daha da caydırıyor.
Bu engellere rağmen diasporadaki Suriyeli akademisyenler ülkenin toparlanmasına hala önemli katkılarda bulunabilir. Üniversite müfredatını modernize edebilir, akademik özgürlüğü teşvik edebilir ve araştırma ve eğitimde küresel en iyi uygulamaları tanıtabilirler. Yönetişim, hukuk ve ekonomi alanlarındaki uzmanlıkları kurumların yeniden inşasına, demokratik çerçevelerin güçlendirilmesine ve savaş sonrası politikalarda şeffaflığın sağlanmasına yardımcı olabilir. Bu çabaların etkili olabilmesi için yeni Suriye hükümetinin yeniden entegrasyonu kolaylaştıracak, güvenlik garantileri sağlayacak ve geri dönen akademisyenlere teşvikler sunacak politikalar uygulaması gerekiyor.
(University World News, Hiba K Massoud ve Rami M Ayoubi, 12 Şubat 2025 tarihli yazıdan yararlanılmıştır.)
