Siz hangi taraftasınız, her şey mi yoksa her güzel şey mi şiirin konusu olabilir? Bunu tartışmak elbette mümkündür ancak basmakalıp bir şiir oluşturmak kabul görmemelidir. Şiirler, her bir satırı binlerce yıllık bir mirası taşıyan hazine odası gibi, her okuyucunun içine gizlediği sırları saklayan metinlerdir. Bana kalırsa aslında neyi, nasıl anlattığınız, şiirin en önemli unsurudur. İnsanoğlu Allah’ın kelamına nail olduktan sonra kelimenin gücünü kullanmayı öğrenmiş, böylece çok basit bir mevzuyu dahi kelimelerin gücünü kullanarak başarılı bir şekilde ortaya çıkarabilmiştir.
Şiirin toplumdan bağımsız olması çok zor bir ihtimaldir. Bu sebeple ortaya konan her üründe çevresel unsurlar karşımıza çıkar. Fakat her zaman bu unsurlar açık bir şekilde şiirde kendisine yer bulmaz. Mesela güven duygusu etrafında bir şiir yazılacak olduğunda şair bunu olduğu gibi değil üstü kapalı, semboller kullanarak da okuyucuya sunulabilir. Bu durumu örnekleyecek olursak Türk şiirinde bu şekilde güven konusunu ele alan birçok şiir vardır. Güven duygusunun yalnızca bireyin değil, toplumun da bir meselesi olması elimizde birçok kaynağın olmasını sağlamaktadır. Örneğin Sabahattin Ali’nin Firar adlı şiirinde geçen;
“Anladım insanlardan geldiğini kederin;
Uzak, herkesten uzak bir hayat süreceğim.
Benim bu inzivama taarruz edenlerin,
Yüzüne hakaretle, kinle tüküreceğim…”
kıtası, insanlara yani aslında topluma duyulan öfke ve güvensizliğin açık bir dil kullanılarak yansımasıdır.
Bazen şairler direkt kelimeyi vermeden, yalnızca gösterme marifetiyle de şiirlerinde ele alırlar. Mesela Behçet Necatigil’in Evler şiiri başından sonuna kadar evler üzerinden toplumun yaşayışını ve sosyal eşitsizliği anlatmaktadır. Her bir satırında estetikle beraber sosyolojik bir anlatı bulabileceğiniz bu şiirin özellikle son kıtasında;
“Şu dünyada oturacak o kadar yer yapıldı,
Kulübeler, evler, hanlar, apartmanlar
Bölüşüldü oda oda, bölüşüldü kapı kapı
Ama size hiçbir hisse ayrılmadı
Duvar dipleri, yangın yerleri halkı,
Külhanlarda, sarnıçlarda yatanlar.”
Doğrudan güvensizlik teması işlenmemesine rağmen alt metinde yine toplumdaki sosyal eşitsizliğin gözler önüne serildiği görülmektedir. Bununla beraber şiir, şairin bir beklentisinin kalmadığını da anlatmaktadır. Beklentisinin kalmaması doğru orantılı olarak inancını da kırmıştır.
Şiirleri, teknikten ziyade muhteva üzerinden değerlendirdiğimizde ilk iki örnekte olduğu gibi birçok sosyal mesajın olduğunu görmekteyiz. Bu şairin tarzıyla alakalı bir durum olmakla beraber, içerik ne kadar kapalı ve ferdi görünse de şiir kişisinin bu bunalımlı ruh durumunun sebebinin, yine çevresiyle alakalı bir sorundan kaynaklandığı yorumunu yapmak mümkündür. Elbette her şiiri sadece toplumsal bir pencereden anlamaya çalışmak sağlıklı değildir ancak görmezden gelmek de doğru olmayacaktır.
Özellikle İkinci Yeni şiirinde bunu daha net görmekteyiz. Genellikle daha kapalı dediğimiz, ilk okunduğunda belirli bir anlam çıkarması zor şiirlerde dahi şairler semboller üzerinden çevreyi anlatırlar. Zira bu buhranlı hâllerinin sebebi de özellikle 40’lı 50’li yıllarda İkinci Dünya Savaşı’nın getirdiği ekonomik sıkıntılar, köyden şehre göçün getirdiği yanlış kentleşme gibi sorunlardır. Aynı zamanda her dönemin kendine has bir şiir üslubu olduğundan şairler bu gibi sorunları Dadaizm ve Sürrealizm gibi akımlar üzerinden şiirde anlatmışlardır. Örneğin Edip Cansever’in Masa da Masaymış ha şiirinin son kısmında;
“Masa da masaymış ha
Bana mısın demedi bu kadar yüke
Bir iki sallandı durdu
Adam ha babam koyuyordu.”
Masa üzerinden modern insan tasviri yapılmıştır.
Hülasa bizce şiir “bir şeyi” güzel anlatmaktır. Böylece bizden yüzlerce yıl önce yaşamış bir insanla aynı satırda aynı duyguları paylaşarak bir bağ kurmamıza olanak sağlar. Yazımı bugün benim bu satırlarda hissettiklerimi, bir yerlerde hissedecek olan insanların varlığını bilme heyecanını paylaşarak bitiriyorum.
