Doğumun gerçekleşmesiyle birlikte hatta anne karnında başlayıp son nefesimizi vereceğimiz ana dek Rabbimiz sayısız nimetlerle bizleri mükâfatlandırmaktadır. Sağlıkla uyandığımız her yeni gün, sevdiklerimizle bir arada olmak, kışın soğuğunda sıcacık bir evde uyumak bu nimetlere birer örnektir. Anı yaşarken farkına varamadığımız ancak yokluğunda değerini anladığımız sayısız nimetten bahsedebiliriz.
Son zamanlarda sıkça duyduğumuz “rutin” kelimesi de bu nimetleri tümüyle kapsayan bir kavram olarak karşımıza çıkıyor. “Rutin” genel anlamı itibariyle düzenli yapılan, alışılagelmiş iş demektir. Kimi zaman her gün aynı işleri yapmaktan sıkılsak da söz konusu rutinlerin bozulup sekteye uğraması tüm düzenimizi altüst edebilecek güce sahiptir. Biz yetişkinleri bu denli etkileyen rutinler kendi küçük dünyalarında büyük sorunlarla baş etmeye çalışan çocukları nasıl etkiler, bir bakalım.
RUTİNLER ÇOCUKLARI HANGİ YÖNDEN, NASIL ETKİLER?
Çocuklar yetişkinliğe uzanan yolculukta gelişim basamaklarını adım adım çıkarlar. Her bir basamakta yetişkinlikte ihtiyaçları olacak önemli noktaları onları yetiştirenlerden öğrenmeye çalışırlar. Bu öğretilerden bir tanesi çocuklara sorumluluk bilincinin yüklenmesidir. Sorumluluk bilincini kazanan çocuk nerede ne yapması gerektiğini öğrenir ve ona göre davranır. Örneğin kıyafetlerini kendisi giymesi gerekiyorsa çocuk sırasıyla kazağı, pantolonu, çorap ve ayakkabıları giymeyi öğrenmiştir. İlk etapta ebeveyn desteğiyle gerçekleştirilen rutinlerin tekrarlanmasıyla çocuğun yavaş yavaş daha aktif rol alması sağlanır. Kademeli olarak ilerleyen bu süreçte çocuğun katılımı arttıkça çocuk kendini daha özgür hisseder.
Ebeveynlerin çocukların rutinlerine liderlik etmesi çoğu zaman daha kolay bir yol olarak tercih edilir. Ancak çocuğa bu konuda fırsat verip sabırla yaklaşmak oldukça önemlidir. Örneğin çocuğun ellerini yıkarken suyu kendisinin açmasına fırsat tanımak, masaya kendi tabağını ve kaşığını getirmesi için zaman vermek gibi. Böylelikle çocuk, sosyal açıdan uygun davranışları öğrenmiş olur. Rutinleri her zaman aynı şekilde uygulamak çocuğun öğrenimi açısından önemlidir. Her adımda aynı şeyleri uygulayarak çocuğun rutine aşina olmasını sağlanır. (“https://www.dilkon.net/rutinlerin-dil-becerisinin-gelismesindeki-gucu-8-“, Çeviri: DKT. Hüseyin Çetin)
BEBEKLERDE RUTİN OLUŞTURMAK NEDEN ÖNEMLİDİR?
Erken çocukluk dönemi dediğimiz 0-3 yaş aralığında bebeklerin beyni hızla büyümeye devam eder. Bu bağlamda bebeklerin yaşadığı her yeni deneyim beyin hücreleri arasında yeni bağlantılar kurulmasını sağlayarak hayat boyu öğrenme yolunda ilerlemelerine destek olur. Rutinlerin tekrarı bu açıdan öğrenmeyi kolaylaştırır. Rutinleri oluşturmak kadar korumak ve devamını sağlamak da çok önemlidir.
Bebeklerin hayatlarında bir rutin oluşturmak, karşılaşacakları muhtemel stres faktörlerini yönetmek konusunda yardımcı bir unsurdur. Örneğin, bebekler hangi saatte ne yapılacağını öğrendikleri zaman onlarla stres faktörü oluşmadan iletişime geçmek kolaylaşır. (“Uzm.Dr. Gönülal,O. (2022). Kolay öğrenen bebek nasıl? (Uyku, oyun, beslenme,rutinler…)-Uzm.Dr.Osman Gönülal, Youtube, https://www.youtube.com/watch) Uyku ve oyun konularında bir rutin oluşturmak da birçok fayda sağlar. Gelin bu faydaları inceleyelim.
- Uyku Rutini
Bebeklerde üçüncü aydan itibaren gece-gündüz döngüsü oluşmuş olur. Sirkadiyen ritim denilen bu ritmi yakalayabilmesi için bebeğin uyanık olduğu saatlerde sesli bir ortamda bulunması ve günışığı görmesi, mümkünse dışarıya çıkarılması önerilmektedir. Gece uykusuna geçiş zamanında ise loş hatta uyurken karanlık ve sessiz bir ortam sağlanılması beklenir. Banyo yaptırmak, kitap okumak gibi uyku öncesi rutinlerden destek alınabilir. Bebekler büyüdükçe uyku rutini süreci daha da belirginleşecektir.
- Oyun Rutini
Bebekler için oyun, öğrenme sürecinde bir araçtır. Yeni becerilerin yanı sıra bilişsel ve duygusal zekâlarının gelişmesi açısından oyun oynamak oldukça etkilidir. Bebeğinizle oynadığınız her oyun gelişimine katkı sağlamakla birlikte aranızdaki bağın da güçlenmesine destek olacaktır. Oyun rutininin içerisine bebeğinizin gelişim düzeyine göre kimi zaman parka gitme kimi zaman boyama yapma gibi etkinlikler de dâhil olabilir.
İnsanlar rutini, düzeni ve bir şeylerin daima yolunda gitmesini arzular ve bu yönde çaba gösterirler. Gerek fizyolojik gerek psikolojik sağlamlık açısından bu düzen kıymetlidir. Bebekler ve çocuklar yetişkinlere kıyasla daha savunmasız ve hayatı öğrenme konusunda daha fazla desteğe ihtiyaç duymaları açısından söz konusu düzene ve rutine daha bağlı kalmak isterler.
Sözün özü yaşarken önemini idrak etmekte zorlanılan her rutin aslında çok kıymetlidir. Layık olduğu önemi ve değeri anlayabilmek ümidiyle.
